نقد وبررسی متن توافق نامه ژنو3
1-حق غنی سازی در 2-NPTغنی سازی در توافقنامه ژنو3-اظهارات شفاهی طرف غربی درباره حق غنی سازی ایران
حق غنی سازی در NPT
ناگفته پیداست که رسیدن به آنچه(حق ) مردم یک کشور در عرصه هسته ای است، نه برای ایران، بلکه برای هر کشوری یک خط قرمز غیرقابل معامله است. این(حق ) را معاهده NPT در ماده اول بند 4 خود ای نگونه تبیین کرده است: هیچ نکته ای در این پی ان نباید به گونه ای تفسیر شود که (حق مسلم ) هم پیمانان در انجام تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز را تحت تاثیر قرار دهد. »
بر اساس ماده 4 ان پی تی، این معاهده «هیچگونه محدودیتی » در مورد نوع فناوری و سطح بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای، از جمله چرخه سوخت، شامل غنی سازی ایجاد نکرده است؛ بنابراین حق قانونی ایران در موضوع هسته ای را که خط قرمز ایران در هر نوع مذاکره ای نیز به شمار می رود، می توان «امکان برخورداری بدون محدودیت از برنامه صلح آمیز هسته ای طبق معاهده »NPT تعریف کرد.
غنی سازی در توافقنامه ژنو
در دو بخش از توافقنامه رسمی ایران و 1+ 5 به این موضوع ب هصورت ویژه اشاره شده است. در بخش مقدمه توافقنامه آمده است: این را هحل جامع ایران را قادر می سازد تحت مفاد مربوطه در معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای ) NPT ( و برابر با تعهداتی که این مفاد برای این کشور ایجاب می کند، از حق بهره برداری از انرژی هسته ای برای اهداف صل حآمیزبررسی متن توافقنامه ژنو برخوردار شود.
بر این مبنا ایران باید «امکان برخورداری بدون محدودیت از برنامه صلح آمیز هسته ای طبق معاهده »NPT را دریافت کرده باشد؛ اما توافقنامه بلافاصله این موضوع را نقض کرده و عنوان می کند: این راه حل جامع، در برگیرنده یک برنامه غن یسازی مورد توافق دو طرف است، که با اِع ال محدودیت ها و اقدامات شفاف ساز به منظور حصول اطمینان از ماهیت و صلح آمیز آن، همراه خواهد بود.
به این ترتیب نه تنها «امکان برخورداری بدون محدودیت از برنامه صلح آمیز هسته ای طبق معاهده »NPT به عنوان خط قرمز، در این بند برای ایران به رسمیت شناخته نشده است، بلکه اع ال این «حق بدون محدودیت ایران »، منوط به توافق دو طرف و همراه با اع ال محدودیت ها و اقدامات شفاف ساز خواهد بود؛ که واضح است این قیدها پر از ابهام است و دست طرف مقابل را برای کارشکنی های بعدی باز می گذارد. اما به این موضوع در مفاد اصلی گام نهایی توافقنامه به صورت ویژه و پررنگ تری پرداخته شده است. گام نهایی که پس از سپری شدن موفق گام های اولیه ب هصورت یک «توافق بلند مدت » در نظر گرفته شده است، بخشی از توافق را این گونه بیان می کند: )مشخص ساختن حقوق و تکالیف اعضای معاهده ان پی تی و توافقنامه های پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی.( اما باز هم من توافقنامه این بند را به معنای «امکان برخورداری بدون محدودیت از برنامه صلح آمیز هسته ای طبق معاهده »NPT تلقی نکرده و بلافاصله برای تفسیر آن در بند دیگر توافقنامه آورده است: در پیش گرفن یک برنامه غنی سازی مورد توافق دو طرف با در نظر گرفن معیار های منطبق بر نیازمندی های عملی و نیز اع ال محدودیت بر گس ره و سطح فعالیت های غن یسازی، ظرفیت آن، محل انجام آن و ذخایر اورانیوم غن یشده، برای مدت زمان مورد توافق.
بر این اساس باز هم آنچه به عنوان حق غن یسازی برای ایران در نظر گرفته شده است، نه یک «حق غنی سازی بدون محدودیت » بلکه غنی سازی بمحدود به نیاز عملی و محصور در میان اعداد توافق شده میان طرفین
خواهد بود. و نکته جالب توجه آن جاست که من توافق نامه در بند پایانی خود و پس از آن که ایران گام های اولیه را -باوجود امتیازاتی فراوانی که اعطا می کند- سپری کرد و پس از آن در گام نهایی -که در یک بازه زمانی بلندمدت
تعریف شده است- نیز توانست رضایت طرف مقابل را کسب کند باز هم به صراحت، اذعان طرف مقابل به «دارا بودن حق غنی سازی بدون محدودیت طبق معاهده »NPT را در بر ندارد، بلکه آن چه به دست خواهد آورد آن است که « در پی اجرای موفقی تآمیز گام نهایی برای رسیدن به را هحل جامع در طول بازه زمانی مشخص شده برای آن، با برنامه هسته ای ایران نیز همانند برنامه های غیر تسلیحاتی هسته ای دیگر کشورهای عضوnpt برخورد خواهد شد. »
به عبارت دیگر، در حالی که ادعا می شود طرف مقابل حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناخته است، 1+ 5 حتی حاضر نشده این لفظ را در صورت انجام سال ها اقدامات اعت اد ساز از سوی ایران در توافقنامه وارد کند. بلکه در توافقنامه متعهد شده است که بعد از آن که ایران سال های سال اقدامات اعتمادساز خود مطابق گام های اولیه و نهایی این توافقنامه را انجام داد، با برنامه هسته ای ایران نیز همانند برنامه های غیر تسلیحاتی هسته ای دیگر کشورهای عضو NPT برخورد خواهد شد. و نکته قابل توجه آن است که اساساً مقامات امریکا در برخورد با سایر کشورهای عضو NPT ، مطابق با تفسیر خود از این معاهده، حق غنی سازی را برای هیچ کشوری به رسمیت نمی شناسند و این یعنی بازگشت به نقطه اول و بحث هایی که طی ده سال گذشته میان امریکا و ایران در موضوع هسته ای رایج بوده است.
اظهارات شفاهی طرف غربی درباره حق غنی سازی ایران
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا یک شب پیش از مذاکرات ژنو در جمع خبرنگاران در پاسخ به سئوالی درباره حق غنی سازی اورانیوم تفسیر امریکا از حق قانونی کشورها در معاهده NPT را ای نگونه بیان کرده بود: «ما حق هیچ کشوری برای غنی سازی را به رسمیت نمی شناسیم. ایرانی ها به مدت یک دهه گفته اند که این حق را دارند. در تلاشیم تا به مصالحه ای دست یابیم. »
شاید اکنون به ر بتوان به این سؤال پاسخ داد که آیا توافق ژنو توانسته
است خط قرمز ایران یعنی «امکان برخورداری بدون محدودیت از برنامه
صلح آمیز هسته ای طبق معاهده »NPT را آ نچنان که مسئولین دولت اع ام
کرده اند تثبیت کند و آیا می توان به این توافق عنوان برد – برد را اط اق
نمود؟
در هیچ جای متن جمله ای مبنی بر به رسمیت شناخته شدن حق غن یسازی
طبق ماده 4 ان پی تی درون خاک ایران نیامده است. در هیچ منطق حقوقی
نمی توان «ادامه یافن » را به معنای «به رسمیت شناختن » در نظر گرفت.